Een positieve benadering om mensen te betrekken bij veiligheid

8 minuten03/06/2021

Nieuwe arbeidspatronen en een groter bewustzijn voor geestelijke gezondheid zorgen voor een discussie over de methodologie en de meetmethoden voor gezondheid en veiligheid op het werk. De traditionele aanpak is gericht op het vermijden van negatieve gebeurtenissen. Het is ook de reden waarom concepten als 'Vision Zero' en 'Zero Accident Vision' wijdverbreid zijn in veel organisaties. Uit verschillende hoeken is echter kritiek gekomen op deze aanpak die uitsluitend gericht is op veiligheid en gezondheid op het werk. Voor het Safety Management Trend Report heeft Quentic een interview afgelegd met Gerd-Jan Frijters, een gerenommeerd consultant op het gebied van veiligheidscultuur & oprichter van D&F Consulting, en tevens een groot voorstander van een moderne aanpak.

De kracht van positieve psychologie: Safety-II

U bent de oprichter van D&F, een adviesbureau voor processen rond veiligheidscultuur, gedrag en geïntegreerd veiligheidsmanagement. Van welke benadering van veiligheid bent u zelf voorstander? 

Zonder twijfel Safety II! Het is een positieve benadering die zich richt op het leren van dingen die zijn gelukt in plaats van mislukt. Natuurlijk moeten we leren van incidenten en ongevallen, maar als psycholoog zie ik veel meer potentie in programma's die zijn gebaseerd op positieve psychologie. Ik geloof echt dat veiligheid verbonden is met positieve psychologie. 

U bezoekt elk jaar honderden bedrijven. Bent u van mening dat zij uw aanpak begrijpen? 

Nou, ik denk dat de meeste programma's nog steeds op het Safety I-concept zijn gebaseerd. We monitoren ongevallen en incidenten en proberen daarvan te leren. Bovendien denken we dat die mensen door deze zware ongevallen bang worden en zich veiliger gaan gedragen. Maar ik geloof daar niet in. Ik denk liever veel positiever, namelijk veilig gedrag versterken en stimuleren. 

ABC Gedragsanalyse

Denkt u dat bedrijven voldoende tools hebben om zich op dit positieve gedrag te richten? 

Ik denk dat er veel digitale en ook niet-digitale tools beschikbaar zijn. Bijvoorbeeld de ABC-gedragsanalyse. De A staat voor Antecedents (antecedenten), de B voor Behaviors (gedrag) en de C voor Consequences (consequenties). Wanneer je aan de C-kant positieve consequenties hebt, heeft dat het sterkste effect op gedrag. Er zijn tools beschikbaar, maar deze worden door bedrijven volgens mij momenteel nog niet veel in de praktijk toegepast. En dat heeft met de veiligheidscultuur te maken. Ik hoor nog steeds van leidinggevenden dat zij denken dat hun medewerkers zich veilig moeten gedragen, omdat ze daarvoor nu eenmaal betaald worden. Als ze dat niet doen, worden ze gestraft.  Wanneer ik hen echter vraag of zij hun kinderen op dezelfde manier opvoeden, dan moeten ze toch even nadenken. Dan beseffen ze dat positieve stimulatie niet mag ontbreken. Voor leiders en managers is het nog steeds moeilijk om op deze manier te denken.  

Verbeterde prestaties op het gebied van veiligheid in 2021

Als u experts in het veld een goed advies zou kunnen geven, of een ding dat ze volgend jaar zouden moeten veranderen, wat zou dat dan zijn?    

Als je performance-indicatoren gebruikt om het succes van je veiligheidsmaatregelen te meten, formuleer die dan positief. Dus zeg niet: “We hebben vandaag 12 onveilige situaties gezien”, maar bekijk het zo: “We hebben vandaag 100 situaties bekeken en 88% daarvan was veilig”. Bekijk de situatie dus vanuit een positief perspectief. Er zijn ongetwijfeld verbeteringen mogelijk, maar deze benadering beloont de mensen die veilig werken, en doorgaans is dat toch de meerderheid. Dit is niet nieuw, maar toch zie ik dit zelden bij bedrijven.  

Digitale hulpmiddelen gebruiken om de veiligheidscultuur te verbeteren

Veel bedrijven zijn begonnen met het digitaliseren van hun veiligheidsprocessen en de meeste software is hier ook geschikt voor. Maar we zien ook dat veel bedrijven gewoon hun oude processen digitaliseren. Zou u zeggen dat wanneer bedrijven een nieuwe tool implementeren, het verstandig zou zijn deze positieve flow rechtstreeks te implementeren?  

Jazeker, want dat leidt direct tot verschil. Daarnaast bieden digitale tools heel veel mogelijkheden voor het verbeteren van de veiligheidscultuur. Op basis van overzichten en interviews kun je bijvoorbeeld alleen zeggen hoe je veiligheidscultuur er enkele weken geleden uitzag. Met feedback in real-time en metingen via apps en software beschik je over meer gegevens en kun je continu reflecteren. 

Bovendien bieden digitale tools zelfs nog meer manieren om de veiligheidscultuur positief te beïnvloeden. Neem mijn collega Kelly van Krieken bij D&F als voorbeeld. Met een achtergrond van gamificatie in veiligheid bekijkt ze hoe apps en software van een gaming-opzet kunnen worden voorzien. Mensen houden van computerspellen, omdat ze direct positieve feedback krijgen. Ze zien hun resultaten en kunnen ze vergelijken met die van hun vrienden en familie. Wanneer we deze gamificatiebeginselen in softwaretools of apps kunnen integreren, wordt het voor mensen veel leuker om de betreffende app of het betreffende softwarepakket te gebruiken.